Kawa ziarnista, mielona, rozpuszczalna – niezależnie od postaci prażone owoce kawowca to dla większości z nas nieodłączny towarzysz każdego dnia. Aromatyczny napar potrafi nie tylko pobudzić nasz umysł oraz doskonale działać na zmysły, ale stanowi także swoisty element stylu życia. Mimo iż na świecie istnieją aż 104 gatunki kawowców, tylko dwa z nich goszczą najczęściej w naszych filiżankach – Arabica oraz Robusta. Różnica między nimi nie ogranicza się jednak wyłącznie do smaku, ale także intensywności, gęstości cremy czy zawartości kofeiny.
Przed podjęciem decyzji o wyborze kawy z określonym składem ziaren, warto dokładnie poznać ich właściwości oraz wspólne i odmienne cechy.
Arabica
Coffea arabica to botaniczna nazwa rośliny, znanej także jako kawa arabska lub po prostu Arabica, której owoce są szczególnie cenione przez kawoszy z całego świata, o czym świadczy zdominowanie przez nią ponad ¾ całego rynku kawy. Dzieje się tak dlatego, ponieważ ziarna Arabiki potrafią być niezwykle bogate w smaki i aromaty, zapewniając napar o naprawdę głębokim i złożonym bukiecie, zwłaszcza w przypadku kompozycji typu Speciality. Kawa arabska wywodzi się z terenów południowo-zachodniej Etiopii oraz górzystych obszarów Jemenu, jednak obecnie uprawiana jest przede wszystkim w krajach Ameryki Środkowej i Południowej, w sercu Afryki i na jej wschodnim wybrzeżu, a także w Azji, w okolicach Półwyspu Indyjskiego oraz na wyspach na południu kontynentu. Aby uzyskać owoce wysokiej jakości, krzewy z gatunku Arabica muszą być uprawiane na terenach górzystych, na wysokości od ok. 1000 do 2500 m n.p.m., na których średnia temperatura roczna waha się między 15 a 25 stopniami Celsjusza. Kolejne kryteria to żyzne gleby, częste opady i duże nasłonecznienie. Każdy z tych elementów wpływa na smak ziaren, w których w zależności od uprawy, a także sposobu obróbki czy palenia, mogą dominować rozmaite nuty – od owocowych i kwiatowych, przez czekoladowe, po korzenne.
Ziarna Coffea arabica charakteryzują się płaskim, lekko podłużnym kształtem z rowkiem wygiętym w kształcie litery „S”. Przeważają nad Robustą pod względem zawartości cukrów i tłuszczy, ustępując im jednak pod względem dawki kofeiny, która w jednym ziarnie wynosi 0,9-1,7%, czyli prawie dwukrotnie mniej, niż w przypadku Robusty. Odwrotna proporcja zachodzi jednak w kwestii ilości chromosomów. W ziarnie kawy arabskiej jest ich aż 44! Czyni ją to rośliną dwa razy bardziej skomplikowaną, a przez to mającą również bardziej złożone właściwości.
Robusta
Gatunek wywodzący się z zachodniej Afryki Subsaharyjskiej i nazywany także kawą kongijską (Coffea canephora). Podobnie jak Arabica uprawiany jest na terenach leżących w tzw. pasie kawowym, leżącym między zwrotnikami Raka i Koziorożca, przede wszystkim w Wietnamie, Brazylii, Indonezji oraz Indiach. Robusta jest rośliną dużo łatwiejszą w uprawie od kawy arabskiej. Jej plantacje znajdują się na wysokości maksymalnie 800 m. n.p.m., a gdzie średnia temperatura wynosi 25-35°C. Posiadająca 22 chromosomy kawa kongijska jest również bardziej odporna na szkodliwe działanie pasożytów czy drobnoustrojów. Wynika to z wysokiej zawartości kwasu chlorogenowego oraz kofeiny (2,7% w ziarnie), stanowiących naturalne substancje ochraniające przed działaniem szkodników. Odporne i łatwiejsze w uprawie drzewka Robusty zazwyczaj osiągają również dwukrotnie większe rozmiary (ok. 10 metrów), niż krzewy Arabiki, przez co są jednocześnie bardziej wydajne.
Ziarna Robusty są niewielkie, bardziej okrągłe i posiadają proste rowki, przez co łatwo odróżnić je od ziaren kawy arabskiej. Robusta zapewnia napar o mniej intensywnym aromacie, jednak mocniejszym smaku o cierpkiej i gorzkiej charakterystyce. Gwarantuje także gęstszą cremę, przez co stanowi pożądane uzupełnienie mieszanek przeznaczonych do przygotowania klasycznego espresso.
[…] na to pytanie nie należy do prostych. Arabica czy Robusta? A może mieszanka tych gatunków? Z której części świata? Mocno czy delikatnie palona? […]